Rampenlandschap
© Isaac Cordal, 2011 / © Bruno Fahy, Belga
Het spreekt tot de verbeelding: Nederland pompt al honderden jaren ononderbroken water weg, en er wonen miljoenen mensen meters onder de zeespiegel. De mogelijk dramatische gevolgen van het wassende water vormen dan ook al langer dan vandaag een inspiratiebron voor kunstenaars, grappen- en filmmakers. Toch houden we niet écht rekening met zo'n scenario, en blijven overstromingen, orkanen en bosbranden een ver- van-mijn-bed-show: fenomenen waarmee we de afgelopen jaren op onze schermpjes vertrouwd zijn geraakt, maar waarvan onze welvarende westerse uithoek totnogtoe gespaard bleef. Tot de zomer van 2021, wanneer de grootst gemeten hoeveelheid neerslag ooit voor zware overstromingen zorgt in Duitsland, België en Nederland. We zijn ongelofelijk verrast door de niets ontziende kracht en snelheid waarmee vertrouwde landschappen in een oogwenk voorgoed lijken veranderd.
De getuigenissen zijn schrijnend: een man van 84 vertelt met tranen van ongeloof in zijn ogen dat hij al zijn hele leven naast de rivier woont, maar dat hij iets als dit nog nooit heeft gezien - terwijl hij de plek aanwijst waar zijn woning stond.
aardverschuiving, ErftStadt (D), juli 2021 / © Handout, Rhein-Erft-Kreis
puinlandschap, Pepinster (B), juli 2021 / © Gazet Van Antwerpen
Tijdens mijn opleiding benaderden we landschappen als traag evoluerende organen die in de loop van eeuwen onder invloed van oeroude processen millimeters, soms centimeters verschoven. We leerden hoe we die landschapshistorie konden lezen en interpreteren, en eventueel meenemen in een ontwerp. Maar er werd ons niet verteld wat het betekent wanneer op hol geslagen weerfenomenen in enkele minuten tijd een landschap onherkenbaar hertekenen - met de natuurkracht zelf als genadeloze architect.
Volgens het klimaatrapport van het IPCC zullen rampen meer voorkomen en elkaar sneller opvolgen. Landschapsherstel kost tijd (zeker als het om vegetatie gaat) en aanzienlijke middelen - die beperkt zijn. Dat betekent dat rampenlandschappen een vast onderdeel zullen worden van onze omgeving. Ik ben benieuwd hoe we daar als ontwerpers mee zullen dealen: gaan we ongepland hertekende landschappen integreren in bestaande of nieuwe ontwerpen, of blijven ze verweesd en onherbergzaam achter, wachtend op de volgende ramp?
Deze tekst verscheen in augustus 2021 in Blauwe Kamer, tijdschrift voor landschapsarchitectuur en stedenbouw.
Den Haag onder water / © indebuurt.nl
still uit tv-serie Als de dijken breken / © JOCO Media & Menuet, 2016
