Het belang van ruïnes
Tweede Natuur / © Hannah Schubert
Ik hobbel op de fiets over de boerenkasseien in het Vlaams-Brabantse dorp waar ik als kind opgroeide. Het is jaren geleden dat ik hier kwam, en hoewel er na al die tijd nog steeds geen fietspad is en de kasseien nog even scheef liggen als toen, ben ik blij dat ze er nog zijn. Ze katapulteren me zo'n dertig jaar terug in de tijd, toen ik hier als klein jongetje stiekem ging rondneuzen in vervallen huizen langs de kant van de weg. De panden waren geteisterd door regen en wind, overwoekerd door vegetatie, vaak bewoond door wilde dieren, en het was er muisstil. Soms stond er nog een bemost bed of fauteuil, of er lag ergens een roestige eetlepel in een la. Ik fantaseerde over wie er ooit had gewoond en hoe het er toen misschien uit zag, en had de tijd van mijn leven. Een extra troef was dat het altijd een beetje gevaarlijk was, want je kon per ongeluk een verkeerde stap zetten en een lelijke val maken.
Tweede Natuur / © Hannah Schubert
Vandaag woon ik al enkele jaren in Rotterdam, in een land waar weinig ruimte is voor zichtbaar verval. In Nederland schuilt achter elke grasspriet een beheerplan, en welstandscommissies zwaaien tot in de kleinste uithoek de plak over hoe bouwwerken er moeten en niet mogen uitzien. In zo'n ambitieus en proper systeem passen geen ruïnes: ze zijn onhandig, lelijk en gevaarlijk, en moeten snel en efficiënt plaats ruimen voor nieuwe projecten die beschreven staan in gedetailleerde bestemmingsplannen.
Terwijl ik weemoedig verder rammel over de krakkemikkige weg uit mijn jeugd besef ik hoe waardevol het is als verandering en vergankelijkheid een actief onderdeel mogen zijn van een omgeving. Natuurlijke processen die de tijd krijgen om langzaam weer hun plek in te nemen in een bouwwerk zijn een verademing. En ze laten ons op een andere, nederige manier naar de dingen kijken: dicht bij ons eigen hobbelige parcours, en onze eigen vergankelijke essentie.
Deze tekst verscheen in februari 2022 in Blauwe Kamer, tijdschrift voor landschapsarchitectuur en stedenbouw.
Tweede Natuur / © Hannah Schubert
